VUCA Dünyasında SAP Proje Yönetimi: Belirsizlikle Dans Etmek

VUCA Dünyasında SAP Proje Yönetimi: Belirsizlikle Dans Etmek

Günümüz dijital dönüşüm projeleri, belirsizlik (Uncertainty), oynaklık (Volatility), karmaşıklık (Complexity) ve muğlaklık (Ambiguity) içeren bir dünyada yönetiliyor. Kısaca VUCA olarak adlandırılan bu ortam, özellikle SAP gibi entegre ERP projeleri yürüten proje yöneticileri için yeni liderlik becerileri ve stratejik öngörü gerektiriyor.

Bu yazı, 19 Haziran 2025 tarihinde Crevay Co. liderliğinde gerçekleşen "Radical Projects Collective" Zoom oturumunda Cheri Smith'in moderatörlüğünde ele alınan VUCA temasıyla doğrudan bağlantılıdır. Bu toplantıda küresel çapta proje yöneticileri, VUCA'nın projelerde yarattığı tehditleri fırsata çevirmek için hangi becerilerin ve yaklaşımların kritik hale geldiğini tartıştı.

VUCA Nedir?

VUCA, ilk kez Amerikan ordusu tarafından Soğuk Savaş sonrası ortamı tanımlamak için kullanılmıştır. Bugün ise iş dünyasında, özellikle yüksek belirsizlik taşıyan projeleri tanımlamak için yaygın olarak kullanılmaktadır:

• Volatility (Oynaklık): Olayların hızla ve beklenmedik şekilde değişmesi.

• Uncertainty (Belirsizlik): Geleceği öngörememe, yeterli bilgiye sahip olmama.

• Complexity (Karmaşıklık): Birbirine bağlı, çok sayıda etmen ve sistemin varlığı.

• Ambiguity (Muğlaklık): Yorumlamaya açık, net olmayan durumların varlığı.

Project Management Institute’a göre de volatilite hızlı değişim oranını; belirsizlik öngörü ve bilgi eksikliğini; karmaşıklık görünmeyen bağımlılıkları olan karmaşık sistemleri; muğlaklık ise böyle bir ortamda gerçeği doğru değerlendirmeyi zorlaştıran durumu ifade eder. Bu VUCA dünyasında geleneksel, katı yönetim yöntemleri çoğu zaman yetersiz kalır, bu nedenle liderlerden ve proje yöneticilerinden daha çevik, esnek stratejiler geliştirmeleri beklenir.

Günümüz iş dünyasında şirketler sürekli yenilik baskısıyla karşılaşmakta, rekabet daha çetin, kaynaklar kıt ve paydaş beklentileri ise hızla artmaktadır.Bu durum proje yönetimini de derinden etkiler; Strasser’a göre VUCA koşulları altındaki projelerde belirsizlikleri öngörmeye çalışmaktansa var olan koşullara uyum sağlayarak ilerlemek gerekir. Özellikle geniş kapsamlı ve entegre SAP gibi BT projeleri, bu dinamik ortamdan doğrudan etkilenir. Değişen iş gereksinimleri, teknolojik yenilikler ve dışsal şoklar karşısında katı planlamalar hızla eskir; bu nedenle proje ekipleri, esnek planlama, hızlı karar verme ve sürekli iyileştirme gibi yaklaşımları benimsemelidir.

VUCA Ortamında SAP Projelerinin Temel Zorlukları

SAP projeleri zaten kendi başına büyük ve karmaşıktır: Çok sayıda süreç, modül ve paydaş arasında entegrasyon gerektirir. BMT’ye göre karmaşık projeler, çok sayıda bağımlılık, çeşitli paydaşlar ve yüksek belirsizlik içeren projelerdir; böyle projeler öngörülmesi ve kontrol edilmesi zor, esnek yönetim yöntemleri gerektirir. VUCA koşullarında SAP projeleri bu zorlukların üzerine ek riskler alır.

• Sürekli Değişen Gereksinimler: İş hedefleri ve pazar koşulları hızla değişebilir. Bu, proje kapsamının sık revize edilmesini gerektirir. Strasser’ın vurguladığı gibi, VUCA dünyasında proje yöneticileri değişen koşullarla sürekli karşılaşır, bu da sıkça bütçe ve süre sapmalarına yol açabilir.

• Yüksek Karmaşıklık ve Entegrasyon: SAP projeleri birden çok modül ve iş birimini kapsar. Sistemler arası yoğun bağımlılıklar, basit bir sorun çıktığında bile zincirleme etkilere neden olur. Karmaşık projeler yönetimi zorlaştırır çünkü tek bir bileşen üzerinde yapılan değişikliğin tüm sistemi nasıl etkileyeceği önceden kestirilemeyebilir.

• İnsan ve Organizasyon Faktörleri: Organizasyon içindeki değişime direnç, yeterli eğitim ve liderlik desteğinin eksikliği projeleri riske atar. Geniş çaplı SAP projelerinde kritik becerilere sahip ekip oluşturmak zordur; bazen deneyimsiz kişilerin atanması veya yetersiz değişim yönetimi, projenin bütçe aşımına ve zaman kaybına neden olur.

• Teknoloji ve Veri Zorlukları: Mevcut sistemler ve verilerle entegrasyon karmaşıktır. Eski veri yapılarından dönüştürme süreçleri, veri temizliği ve senkronizasyon ihtiyacı projeyi yavaşlatabilir. Ayrıca dışsal teknoloji trendleri (örneğin bulut dönüşümü, yeni modül gereksinimleri) projeleri belirsizleştirir.

Bu zorluklar bir araya geldiğinde, proje yöneticileri hem geniş kapsamı hem de çevresel belirsizlikleri yönetmek zorundadır. SAP projelerinde başarılı olmak için esneklik ve proaktif iletişim kadar, güçlü planlama ve risk yönetimi de kritik hale gelir.

Esneklik, Sürekli Öğrenme ve Sistem Düşüncesinin Rolü

 Karmaşık ve belirsiz projelerde sistem düşüncesi giderek daha önemli bir rol oynar. BMT (2024), sistem düşüncesinin tüm karmaşık projelerde kolaylaştırıcı bir zihin yapısı olduğunu vurgular. Sistemsel yaklaşımda proje, birbirine bağlı bileşenlerin bütünü olarak ele alınır; böylece proje yöneticileri yalnızca tekil modüllerin değil, sistemin ortaya çıkaracağı ortak faydayı göz önünde bulundurur. Örneğin, sistem düşüncesi ile paydaş yönetimine odaklanmak, projenin kapsamı ve bağlamı hakkında derinlemesine anlayış sağlar ve paydaşların projeye desteğini artırır. Ayrıca “oluşan özellikler” (emergent properties) kavramı, parçaların ayrı ayrı ele alındığında görülmeyen sonuçların bütünden çıkabileceğini fark ettirir. Tüm bu bakış açıları, SAP projelerindeki karmaşayı yönetirken daha geniş bir perspektif sunar.

Esneklik ve öğrenme kültürü de başarıyı güçlendirir. Strasser (2025) açıkça belirtir ki, VUCA ortamında kişiler ve ekipler hata yaptıklarında ya da bilmemenin getirdiği belirsizliklerde dürüstçe “bilmiyorum” diyebilmelidir. Bu “ucuz hata yapma” (fail cheap) ilkesi sayesinde problemler erken aşamada fark edilir ve hızla düzeltilir; böylece proje maliyetleri azalır, takım üzerindeki stres hafifler. Bu bağlamda SAP projelerinde kısa geri bildirim döngüleri (örneğin Sprint toplantıları), pilot uygulamalar veya prototipler kullanmak, öğrenmeyi teşvik eden uygulamalardır. Ayrıca ekip içi bilgi paylaşımı ve eğitimle proje ekibi yetkinlikleri sürekli geliştirilmelidir.

• Sistem Düşüncesi: Proje bileşenlerini birbirine bağlı bir bütün olarak görmek, karmaşıklığı yönetirken stratejik avantaj sağlar.

• Adaptif Yöntemler: Scrum, Kanban gibi çevik yaklaşımlar, değişen ihtiyaçlara hızlı yanıt verilmesine yardımcı olur. Kısa iterasyonlarla ilerlemek, proje risklerini erken gözetlemeyi sağlar.

• Sürekli Öğrenme Kültürü: Hatalardan ve deneyimlerden öğrenmek, yalnızca proje sürecini iyileştirmekle kalmaz, takımın yeni durumlara uyum kabiliyetini de artırır. Açık iletişime dayalı bir ortam, bu öğrenmeyi destekler.

• İletişim ve İşbirliği: Paydaşlar arasında sürekli diyalog kurmak; beklentileri, gereksinimleri ve ilerlemeyi düzenli olarak paylaşmak, belirsizliklere karşı dayanıklılığı artırır.

Bu stratejiler bir arada uygulandığında, SAP projelerinin VUCA koşullarında başarılı şekilde ilerleme olasılığı artar.

SAP Uygulamalarında Başarı ve Başarısızlık Faktörleri

Araştırmalar, SAP gibi büyük ERP projelerinde insan ve yönetim kaynaklı faktörlerin belirleyici olduğunu göstermektedir. Bhagwani’nin doktora çalışmasında 10 başarılı SAP projesi incelendiğinde; sürekli üst yönetim desteği, kapsamlı eğitim ve test programları ile doğru oluşturulmuş bir proje ekibinin başarının temel faktörleri olduğu ortaya çıkmıştır. Aynı çalışmada, yüksek kullanıcı katılımı ve proje ekipleri ile danışmanlar arasında kurulan karşılıklı güven de başarıya önemli katkı sağlayan diğer unsurlar olarak vurgulanmıştır.

Buna karşılık, incelenen başarısız projelerde genellikle bu desteklerin yokluğu göze çarpmıştır. On başarısız SAP uygulamasının analizinde, en belirgin sebeplerin başında üst yönetim desteğinin azalması ile kullanıcıların projeye dahil edilmemesi ve yetersiz eğitim/trenman geçtiği tespit edilmiştir. Ayrıca, proje ekibinde deneyimsiz danışmanların yer alması, uygulayıcılarla müşteri arasında güvensizlik ve zayıf değişim yönetimi süreçleri de sıkça rastlanan başarısızlık faktörleri arasında sayılmıştır. Bu bulgular, hem iyi uygulanan hem de başarısız olmuş projelerde ortaya çıkan temel farkları açıkça göstermektedir.

Başarı Faktörleri	Başarısızlık Faktörleri
Sürekli üst yönetim desteği	Üst yönetim desteği eksikliği
Kapsamlı eğitim ve test programları	Yetersiz kullanıcı eğitimi ve katılımı
Doğru proje ekibi kompozisyonu	Deneyimsiz ekip/danışman eksikliği
Yüksek kullanıcı katılımı ve güvenilir iletişim	Güven eksikliği ve iletişim sorunları

Yukarıdaki tablo, literatürün gösterdiği kritik faktörleri özetlemektedir. Örneğin sürekli yönetim desteğinin olduğu projelerde başarı şansı artarken, bu desteğin olmadığı durumlarda başarısızlık riski yükselmektedir. Benzer şekilde, kullanıcıların sürece aktif dahil edilmesi ve ekip içi eğitimin sağlanması projeyi güçlendirirken; katılım ve eğitim eksikliği maliyetli hatalara yol açmaktadır.

Türkiye’de ERP/SAP Uygulamaları: Bibliyometrik Bir Bakış

Türkiye’deki ERP/SAP projeleri konusunda hem uygulama odaklı vakalar hem de akademik çalışmalar mevcuttur. Örneğin Corum (2024) tarafından ele alınan Carrefour Türkiye SAP projesinde, yaklaşık 14 milyon dolarlık teknoloji yatırımıyla on ayda tamamlanan dönüşüm sonucunda esnek bir altyapı kurulmuş, mağazalar arası yerelleştirilmiş satış verileri entegre edilerek hızlı iş kararları alınması mümkün kılınmıştır. Aynı yazarın 2019’daki çalışmasında ise bir kamu kurumundaki SAP uygulamasının, tedarikçi ve danışman seçimi ile geçiş süreçlerinin ayrıntıları anlatılmaktadır. Bu vaka incelemeleri, Türkiye’deki SAP projelerinin uygulamada nasıl yönetildiğine dair somut örnekler sunmaktadır.

Akademik literatür açısından bakıldığında, Türkiye’de ERP/SAP araştırmalarına yönelik bibliyometrik analizler de ilgi çekmektedir. Örneğin Ekren ve Turan (2021), 2010–2020 yılları arasında hazırlanmış yüksek lisans ve doktora tezlerini inceledikleri çalışmalarında, son yıllarda “ERP” yerine daha çok “dijital dönüşüm” kavramının öne çıktığını bulmuşlardır. Tezlerde 2019’dan itibaren işletmeye ilişkin terimlere ek olarak blok zinciri, büyük veri, yapay zekâ gibi teknolojilerin sıkça yer almaya başladığı gözlenmiştir. Bu eğilimler, Türkiye’de SAP ve ERP uygulamalarının dijital dönüşüm bağlamında ele alındığını ve araştırma konularının teknoloji odaklı yeniliklere kaydığını göstermektedir.

VUCA'yı Nasıl Uygularız

Sonuç olarak, SAP projeleri VUCA ortamında başarıya ulaşmak için esnek stratejiler, güçlü organizasyonel destek ve sürekli öğrenme kültürü gerektirir. Proje yöneticileri belirsizlikleri kabul etmeli ve değişimlere hızlı yanıt vermeye hazır olmalıdır. Önerilen uygulamalar arasında şunlar sayılabilir:

• Esnek Proje Planlaması: Proje kapsamı ve gereksinimler sık değişebileceğinden, planlarda varsayımlara yer verilmeli ve düzenli güncellemeler planlanmalıdır.

• Sürekli İyileştirme Döngüleri: Sprint retrospektifleri, erken prototip kullanımı veya pilot uygulamalar gibi yöntemlerle öğrenme sürekli kılınmalı, çıkan dersler sonraki aşamalara entegre edilmelidir.

• Sistem Düşünceye Dayalı Yaklaşım: Projenin tüm paydaşları ve süreçleri birbirine bağlı bir bütün olarak değerlendirilerek, stratejik öncelikler bu bütünlük göz önünde bulundurularak belirlenmelidir.

• Eğitim ve Yetkinlik Yatırımı: Proje ekipleri ile kullanıcılar için kapsamlı eğitim programları düzenlenmeli, deneyim paylaşımı ve mentorluk yoluyla ekiplerin liyakat seviyesi yükseltilmelidir.

• Açık İletişim ve Güven İnşası: Üst yönetimden saha ekiplerine kadar herkesle düzenli iletişim kurulmalı; belirsizlikler gizlenmeyip şeffafça tartışılarak ortak çözüm arayışları teşvik edilmelidir.

Bu yaklaşımlar sayesinde, belirsiz ve dinamik koşullar altında bile SAP projeleri beklentileri karşılayacak şekilde yönetilebilir. Öngörülemeyen dünyaya adapte olma yeteneği, stratejik dönüşüm projelerinin kilit başarı anahtarıdır.

Kaynakça

• Bhagwani, Anil. 2009. Critical Success Factors in Implementing SAP ERP Software. Doktora Tezi, University of Kansas.

• BMT. 2024. “Enhancing Project Management through Systems Thinking.” BMT Insights (Defence & Security), Kasım 4, 2024.

• Corum, Adnan. 2019. “SAP System Implementation: A Case Study in a Public Institution of Turkey.” Sunum, 3rd European International Conference on Industrial Engineering and Operations Management, Pilsen, Temmuz 2019.

• ———. 2024. “SAP System Implementation: A Case Study in Carrefour Turkey.” International Journal of Business Information Systems 46, no. 4: 535–57.

• CrevayCo. 2025. RefGuide_VUCA: Don’t fear the VUCA. Erişim: Haziran 2025.

• Ekren, Gülay, ve Aykut Hamit Turan. 2021. “Türkiye’de ERP Araştırmalarına Yönelik Bir İçerik Analizi.” Sunum, Uluslararası Sosyal Bilimler Konferansı, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Temmuz 2021.

• Gargeya, V. Bhavani, ve Carolyn Brady. 2005. “Success and Failure Factors of Adopting SAP in ERP System Implementation.” Business Process Management Journal 11, no. 5: 501–16.

• Project Management Institute. 2021. A Guide to the Project Management Body of Knowledge (PMBOK® Guide) – 7th Edition. Newtown Square, PA: PMI.

• ———. 2022. “VUCA – Volatility, Uncertainty, Complexity, and Ambiguity.” Disciplined Agile, Aralık 2022.

• SAP SE. 2020. SAP Activate Implementation Methodology Roadmap.

• Strasser, Johann. 2025. “VUCA in Project Management – Tips for Handling Today’s Challenges in the Project Environment.” The Project Group Blog, Şubat 27, 2025.

• Yazıcı, Umut Ali. 2025. “Rethinking Talent in SAP Consulting.” Whitepaper, Nisan 2025.